Witamy na naszej stronie

Wstęp

Na koniec szkoły podstawowej przypada czas dorastania. Trwa on około 8 lat, w przybliżeniu od 12 do 20 roku życia. Z reguły wyróżnia się w nim dwa etapy, pierwszy rozpoczyna się w wieku około 11 - 12 lat, a drugi około 15 - 17 lat. Nazywamy je odpowiednio: fazą dorastania i młodości lub też okresem wczesnego i późnego dorastania. Każdy z nich jest inny.

Rozwój fizyczny oraz dojrzewanie płciowe jest to czas pomiędzy dzieciństwem a dorosłością. Młody człowiek staje w obliczu wielu wyzwań: musi przystosować się do widocznych zmian fizycznych i seksualnych, które zachodzą w organizmie, określić swoje ja, czyli to, kim jest i kim chciałby zostać, nawiązać nowe relacje z osobami z bliskich i dalszych środowisk, w tym także nauczyć się wyrażać swoje uczucia wobec płci przeciwnej.

Rozwoju seksualnego nie da się oddzielić od innych sfer rozwoju. A to, w jaki sposób reaguje się na zmiany fizyczne towarzyszące procesowi dojrzewania seksualnego, to, czy je postrzega jako atrakcyjne, czy też nie, wywiera także wpływ na sposób spostrzegania siebie i innych osób.

Rozwój poznawczy

W sferze rozwoju poznawczego największym sukcesem okresu dojrzewania, osiąganym przez wielu nastolatków, jest zdolność myślenia i rozumowania abstrakcyjnego.W wieku dojrzewania rozwija się zdolność myślenia z zastosowaniem tzw. formalnych operacji umysłowych.
Stosowanie formalnych operacji umysłowych polega na zdolności wykonywania takich samych, skutecznych działań umysłowych, niezależnie od rodzaju materiału myślowego, na którym są one dokonywane. Ta zdolność pozwala:

  1. rozumieć i operować abstrakcyjnymi pojęciami,
  2. systematycznie rozumować na temat potencjalnie możliwych scenariuszy wydarzeń

Dzięki temu nastolatek potrafi np. zastosować w życiu codziennym to, czego uczy się w szkole. Jest też w stanie nie tylko wyobrażać sobie czynniki, które wpływają na przebieg prowadzonego w szkole eksperymentu, ale także zdajesz sobie sprawę z tego, że aby ocenić wpływ każdego z tych czynników na efekt prowadzonego eksperymentu, trzeba zmieniać w eksperymencie za każdym razem tylko jeden z tych czynników.

W jaki sposób rozwija się zdolność logicznego myślenia? Można byłoby przyjąć, że jest ona efektem końcowych stadiów rozwoju mózgu (ale mózg nastolatków nadal się rozwija). Jednakże przypisywanie tak ważnej zdolności, jaką jest rozumowanie abstrakcyjne, jednemu tylko, biologicznemu czynnikowi rozwojowemu, nie byłoby słuszne.

W wielu ubogich, prymitywnych kulturach, nawet całkiem dorosłe osoby, nie potrafią aktualizować zdolności określanych jako myślowe operacje formalne.sąto, jak już wiesz, takie operacje myślowe, które przebiegają według określonych reguł myślenia i realizowanesąw sposób niezależny od treści aktywizowanych w umyśle myśli. Nic nie wskazuje na to, że mózgi osób pochodzących z kultur prymitywnych nie rozwinęły się w pełni. Na rozwój zdolności myślenia formalnego wywiera jednak wpływ nie tylko biologia, czyli rozwój mózgu, ale także kultura, nauka, cywilizacja, które od małego dziecka kształtują myślenie.

Trzeba też zauważyć, że młodzież bywa niekiedy podatna na pewne zniekształcenia w swoim myśleniu. Przejawia się to tym, że w niektórych sytuacjach stosuje tzw. zniekształcenia obronne, twierdząc np. Rodzice nie będą mieli nic przeciwko temu, że późnym wieczorem pożyczę sobie od nich samochód, nie ma, więc sensu pytać ich o zgodę. Trudno też ufać osądom, które wydajesz na swój temat, gdyż często brakuje im obiektywizmu choć zdarza się to, niestety, także i osobom dorosłym). Ogólnie można stwierdzić, że zarówno młodzież, jak i dorośli kierują się niekiedy w swoim myśleniu takimi regułami i stosują takie skróty myślowe, które zaowocować mogą błędnym rozumowaniem.

Dzięki rozwojowi w zakresie tzw. formalnych operacji myślowych, nastolatek jest w stanie lepiej niż to było wcześniej rozumieć literaturę piękną. Potrafi nie tylko odebrać treść ale również zinterpretować główne myśli czytanego utworu. Dostrzega istotne fakty przedstawione w utworze. Rozumiejąc idee, które autor zawarł w utworze, można odnieść je do wielu innych, analogicznych sytuacji. Dzieje się tak dlatego, że osiągnąwszy w rozwoju myślenia stadium myślowych operacji formalnych, potrafi zrozumieć większy zakres symboli literackich, metafor, znaczeń słów i charakterystyki bohaterów. Uświadamia sobie też chronologię wydarzeń prezentowanych w utworach. Stają się też zrozumiałe pewne techniki literackie (np. użycie ironii, zastosowanie słów abstrakcyjnych itp.). Zmienia się także poczucie humoru, potrafi reagować na różnego rodzaju zagadki literackie oraz inne, subtelne formy ekspresji. Dużo lepiej rozumie literaturę piękną. Dzieje się tak dlatego, że zdolność posługiwania się formalnymi operacjami umysłowymi uwalnia człowieka od konkretnej, pojedynczej interpretacji czytanego utworu i umożliwia przeprowadzenie głębszej analizy faktów przedstawionych w utworze. Wnioski wyprowadzone w jednej sytuacji potrafi odnieść do innej. Osiągnięcia w dziedzinie głębszego rozumienia literatury, poza wpływem na ocenę z języka polskiego, mają poważne konsekwencje w dalszych latach życia. Mogą m.in. wywierać wpływ na wybór kierunku studiów i plan osobistej kariery zawodowej.

Inną zdolnością poznawczą, która osiąga w wieku dojrzewania coraz wyższy poziom rozwoju, jest spostrzeganie. Staje się ono wielostronne w zakresie treści i ukierunkowane w bardziej świadomy sposób na określony cel. Nastolatek widzisz dokładniej i dostrzega więcej szczegółów. Dzieje się tak dlatego, że sprawność zmysłów osiąga w tym wieku swój szczytowy poziom. Co więcej, doskonalenie się uwagi dowolnej oraz procesów myślenia umożliwia dokładniejszą analizę i syntezę spostrzeganej rzeczywistości. W procesie spostrzegania coraz większą rolę zaczyna pełnić zdolność prowadzenia obserwacji, czyli takiego spostrzegania, które staje się: ukierunkowane (np. Muszę przyjrzeć się Madzi), celowe (Chyba zbyt często spotyka się z Januszem), planowe (Najwięcej dowiem się o nich siedząc pod salą, z której będą wychodzili), systematyczne (Jeden raz to za mało, trzeba będzie to powtórzyć).

Pamięć również podlega rozwojowi. Przejawia się to tym, że zaczyna nastolatek posługiwać się pamięcią logiczną (sensowną), czyli zapamiętuje to, co rozumie, chociaż nadal rozwija się także pamięć mechaniczna. Zmienia się jednak funkcja obydwu rodzajów pamięci. Dawniej, żeby się czegoś nauczyć, musiał więcej kuć, teraz, dzięki rozwijającym się zdolnościom abstrakcyjnego myślenia, stara się najpierw zrozumieć to, co masz zapamiętać, a zrozumienie nauczanego materiału ułatwia lepsze jego zapamiętanie.

U osób w wieku 11-12 lat wzrasta też zdolność zapamiętywania słów abstrakcyjnych i od tego momentu Umiejętność zapamiętywania materiału abstrakcyjnego rozwija się szybciej, niż materiału konkretnego. Warto też wiedzieć o tym, że pomiędzy rozwojem mowy i myślenia zachodzi ścisły związek, co także wpływa na rozwój pamięci. Jeżeli chcesz dobrze zapamiętać informację, to należy ująć ją w słowa (tzw. werbalizacja), a następnie kilkakrotnie powtarzać i w ten sposób trwale ją sobie zapamiętać. Zarazem pamięć mimowolna (spontaniczna) przekształca się w pamięć dowolną. Właściwe metody pracy umysłowej pomagają: wykształcić pamięć logiczną, uświadomić sobie cel zapamiętywania, odkrywać sens logiczny i znaczenie zapamiętywanego materiału, podejść krytycznie do nauczanego i zapamiętywanego materiału, wiązać ze sobą różne treści, odróżniać ważniejsze informacje od mniej ważnych, w krótkiej tezie wyrazić większą partię materiału, uporządkować materiał w punktach itp.

Natomiast niewłaściwe metody pracy umysłowej sprzyjają utrwalaniu się nawyków posługiwania się pamięcią mechaniczną. Wzrastające zdolności rozwiązywania sytuacji problemowych Gdyby nie rozwój zdolności myśenia, to samo przyswojenie sobie umiejętności i wiedzy, nie wystarczyłyby do rozwiązywania różnych problemów. Dzięki rozwojowi myślenia nabywa się zdolności do rozwiązywania coraz nowszych, trudniejszych problemów. Pomyślne rozwiązanie pojawiających się problemów przychodzi z coraz większą łatwością i o ile wcześniej rozwiązać problem można było tylko przy użyciu konkretnych przedmiotów, o tyle teraz za pomocą symboli wyrażonych w formie słownej lub matematycznej.

Kolejne fazy rozwiązy-wania problemu stopniowo wyodrębniają się w umyśle. W miarę, jak myślenie się usamodzielnia, osiąga coraz większą świadomość procesu rozwiązywania problemu i możesz świadomie kontrolować kolejne fazy rozwiązywania sytuacji problemowej.

Egocentryzm poznawczy nastolatków

Dziecko na wiele spraw spogląda tylko i wyłącznie z własnego punktu widzenia, np. mam ochotę na chipsy, więc je sobie kupię. Nastolatek, kiedy jego zdolnośści poznawcze znacznie się rozwinęły, coraz częściej przyjmuje punkt widzenia innych osób i myśli. Takie zachowanie obrazuje zjawisko tzw. wyobrażonej widowni. Polega ono na przekonaniu, że "jesteś aktorem, a wszyscy inni stanowią widownię, która właśnie Cię podziwia."

Efektem takiego spostrzegania rzeczywistości staje się jednak nadmierna samoświadomość i łatwe zawstydzanie się. Jak to się przejawia? Zdarza się nastolatkom niekiedy wstać dwie godziny wcześniej niż zwykle po to, aby przez pierwszą godzinę poprzymierzać wszystkie ubrania ze swojej szafy oraz połowę ubrań z szafy mamy(taty), a przez drugą godzinę prostować swoje włosy, a rezultat i tak nie zadowala. Inne osoby z rodziny także chcą skorzystać z łazienki, więc w tej sytuacji ie możesz już nic więcej zrobić z tymi nieszczęsnymi włosami.

Zastanawiając się nad swoją przyszłością, pielęgnuje tzw. mit osobisty historię, w której jest gwiazdą, wykazującą nieprzeciętne zdolności i mającą rozległe przywileje. Pomimo opisanych wyżej tendencji, które pojawiać się mogą czasem w zachowaniu, stosunek do podstawowych wartości oraz życiowych celów w największym stopniu nadal jest kształtowany przez rodzinę.

Zainteresowania młodzieży

Zainteresowania stanowią ważną cechę osobowości. Wyzwalają one chęć głębszego poznania i większej aktywnoœci w dziedzinie, którą się człowiek interesuje, podczas gdy inne dziedziny działań traktuje bardziej wybiórczo. Zainteresowania sprawiają, że dostrzega się określone problemy i dąży do ich bliższego poznania, zbadania i rozwiązania. Z wiekiem zainteresowania się zmieniają. Staje się to szczególnie widoczne w okresie dorastania. Dzieje się tak, ponieważ wraz z rozwojem fizycznym następuje u nastolatków doskonalenie zdolnosści poznawczych, takie jak myślenie czy orientacja w życiu społecznym. (Mała dziewczynka godzinami bawiła się lalkami a obecnie, kiedy jest znacznie bardziej dojrzała i odpowiedzialna, można powierzyć jej opiekę nad młodszym rodzeństwem.) Inaczej niż to było we wcześniejszych stadiach rozwojowych, przestają interesować się w sposób powierzchowny otaczającymi zjawiskami, a zaczynają koncentrować się na okreśślonych dziedzinach, czasami silnie się w nie angażując. Zastanawiając się nad tym, jakie zagadnienia w sposób szczególny interesują nastolatków, widzimy, że można je podzielić na cztery grupy.są to zagadnienia: związane z rozwojem psychicznym, sferą przeżyć osobistych, rozwojem własnej osobowości i samowiadomości nastolatków, wyłaniające się na tle wzrastającej potrzeby przebywania z osobami płci odmiennej (przeżycia uczuciowe i seksualne), wynikające z rozwoju społecznego i moralnego (związane z przynależnością do grup rówieśniczych, wybranej organizacji, klasy szkolnej, wynikające z konieczności wyboru dalszej drogi kształcenia), związane z przyswajaniem dóbr kultury, koniecznośśścią dokonywania ważnych wyborów (społecznych, moralnych, dotyczących dalszego kształcenia) oraz z kształtowaniem się światopoglądu. Poza tymi ogólnymi zainteresowaniami, wspólnymi dla większoœci nastolatków, w okresie dorastania obserwujemy także indywidualne różnicowanie się zainteresowań poznawczych, kształtujących się pod wpływem nauki szkolnej, działalnośści pozaszkolnej, mediów, Internetu.

Zainteresowania kształtują się również w zależności od stylu wychowania, uzdolnień i szerokich oddziaływań kulturowych. Dostregamy, jak zaczynają się różnicować zainteresowania młodzieży przedmiotami szkolnymi, ale i innymi zagadnieniami, nie związanymi z nauczaniem szkolnym, np.: humanistycznymi, przyrodniczymi, matematyczno-fizycznymi, technicznymi (mechanika samochodowa, modelarstwo lotnicze), elektronicznymi (technika komputerowa), artystycznymi (muzyka, plastyka, teatr), turystycznymi czy sportowymi. Zaczynaja też zwracać uwagę na wydarzenia polityczne i naukowo-techniczne rozgrywające się w skali świata, przejawiaszją również swoje prywatne zainteresowania, np. różnego rodzaju rozrywkami.

To jest bardzo dobre, że fascynuje człowieka to, co robi. Rozwija swoje zainteresowania z pasją i nie zniechęca się pomimo napotkanych przeszkód. Hobby nie może przeszkadzać w pracy szkolnej i nie może oddzielać od innych, ważnych dziedzin życia. Posiadanie zainteresowań jest czym niezmiernie pozytywnym, między innymi dlatego, że mogą młodemu człowiekowi ułatwić wybór przyszłego zawodu i stworzyć szanse bardziej efektywnej pracy w ulubionej dziedzinie. Zainteresowania przyczyniają się również do poszerzania Twoich doœwiadczeń, pogłębiając Twoją wiedzę i kształtując osobowość. Działania związane z zaspokajaniem zainteresowań pochłaniają nadwyżkę energii, której każdy młody człowiek, ma w sobie dużo i która bez tych pozytywnych zainteresowań, mogłaby zostać ukierunkowana na niewłaściwe tory. Dlatego należy wspierć młodzież w rozbudzaniu i rozwijaniu zainteresowań. Wzbogacają nimi swoją młodość.

Budowanie własnej tożsamości

W oparciu o te zmiany młody człowiek buduje poczucie własnej wartości, a więc określa to, jak bardzo lubi samego siebie jako człowieka, czy jest szczęśliwy i czy podoba mu się jego dotychczasowe życie. W tym budowaniu poczucia własnej wartości bardzo ważne jest to, aby miał przekonanie, że realizujesz swoje osobiste cele i osiągasz to, co jest dla Ciebie ważne. W procesie tym liczy się także poczucie udzielanego Ci wsparcia społecznego. W związku z tym dużego znaczenia nabiera Twoja umiejętność włączania się w różne grupy społeczne. Twoje relacje z kolegami stają się intensywniejsze nie tylko dlatego, że coraz większego znaczenia nabiera dla Ciebie zdobywanie akceptacji Twoich rówieśników, ale też z powodu narastającej potrzeby dzielenia się z kolegami swoimi nowymi doświadczeniami i uczuciami. W tym okresie życia rówieśnicy i grupy rówieśnicze dają nastolatkom dążącym do uzyskania niezależności od rodziny i poczucia autonomii oparcie i poczucie bezpieczeństwa. Ponadto grupy rówieśnicze dostarczają pewnych modeli i wzorców zachowań młodym ludzi, którzy chcą ustalić swoje poczucie tożsamości.

Ostatecznie okazuje się, że jednym z głównych procesów rozwojowych charakterystycznych dla Twojego wieku, jest kształtowanie się poczucia tożsamości. Jest to procedura oczyszczania i integrowania się Twego własnego ja. Nastolatek rozważa i poddaje analizie swoje dawne postawy i wartości, podobnie jak i te nowoprzyjęte. Proces ten wymaga poważnego myślenia i refleksji. Ten dynamiczny rozwój osobowości, charakterystyczny dla Twego wieku, dokonuje się w ramach tzw. procesu socjalizacji, czyli coraz szerszego włączania się w życie społeczne. Informacje zwrotne i wzmocnienia, jakie otrzymuje on w tym czasie od innych rzutują na to, jak postrzega samego siebie. Coraz lepiej rozwinięte umiejętności poznawcze i społeczne pozwalają na analizowanie własnych zachowań oraz zachowań innych osób z większym zrozumieniem i świadomością. Zmieniające się fizyczne, umysłowe oraz emocjonalne ja wpływa na rozwój zainteresowań płcią odmienną, na relacje, jakie kształtują się w jego rodzinie oraz na ogólny rozwój społeczny.

Rodzina, Szkoła, Grupa Rówieśnicza

Rodzina

W okresie dorastania zmieniają się relacje pomiędzy dzieckiem a jego najbliższą rodziną. Dorastająca młodzież poszukuje autonomii, czyli poczucia niezależności oraz satawania się indywidualnością. W miarę postępu rozwoju, rośnie poczucie odpowiedzialności dorastającej młodzieży, zmieniają się relacje pomiędzy dorastającymi a ich rodzicami. Młodzież dąży w tym czasie do uzyskania możliwie jak największej niezależności. Konfrontacja dwóch postaw: rodziców i dziecka, zaczyna kształtować atmosferę, jaka panuje w tym czasie w domu. Wielu rodziców musi się odnaleźć nowej dla nich sytuacji. Wielu z nich odnajduje się w niej dobrze, niektórzy jednak przejawiają postawy nadmiernie opiekuńczewobec swoich dorastających dzieci. W ten sposób mogą utrwalać nadmierną zależność tych dzieci od siebie.

A zatem, w okresie Twego dorastania rodzice stają w obliczu nowych, ważnych zadań. Muszą wypracować sobie nowy sposób wglądu w zachowanie swoich dzieci. Dziecko może odbierać ich zachowanie, jako tajny plan ataku na swoją wolność, jednak rodzice wspomagają nastolatka w wielu różnych sytuacjach. Nastolatek postrzega życie nieco inaczej niż rodzice, bo obraz rzeczywistości dorastającej młodzieży różni się od spostrzeżeń osób dorosłych. Jednakże, pomimo tych różnic, rodzice stanowią dla niego ważny autorytet. To oni pomagają odnaleźć dziecku miejsce w społeczeństwie. Badania psychologiczne wykazały, że zdecydowana większość młodzieży w Twoim wieku deklaruje zaufanie wobec swoich rodziców i twierdzi, że zawsze może zwrócić się do nich z prośba o radę w wielu istotnych kwestiach.

Szkoła

Szkoła ma przygotować ucznia do efektywnego funkcjonowania w społeczeństwie. Dlatetgo nauczyciele starają się pomóc mlodemu człowiekowi w przyswojeniu sobie jak największej ilośśści wiedzy. Szkoła spełnia również inne, ważne funkcje w życiu dziecka. To w szkole kształtujez swoją osobowośść, rozwija się społecznie, budujesz swoją samoocenę. Szkoła to także miejsce podejmowania przez dziecko różnych dyskusji, w toku których kształtują się pomysły, idee i koncepcje. To w jej murach zawierasz znajomości i przyjaźnie, a niektóre z nich mogą trwać przez długie lata. Przebywając z rówieśnikami nabiera wrażliwości na zachowania i potrzeby innych osób, rozwija też swe umiejętności komunikacji językowej. muczęszczania na zajęcia szkolne. A jednak efekty Twojej edukacji zależą w znacznej mierze od Ciebie. Mają na nie wpływ również Twoje relacje z nauczycielami. System funkcjonowania uczniów w klasie szkolnej ma zazwyczaj charakter demokratyczny (np. wszyscy decydują o tym, kto ma być przewodniczącym klasowym lub na kiedy przełożyć sprawdzian z określonego przedmiotu) i zarazem integracyjny, tzn. że aby osiągnąć konkretny cel w zespole klasowym, konieczna staje się wzajemna, klasowa współpraca. Taki system szkolnego funkcjonowania daje uczniom szansę rozwijania umiejętności współdziałania, uwrażliwia ich na cechy i potrzeby innych ludzi i kształtuje relacje sprzyjające rozwiązywaniu zadań.

Grupa rówieśnicza

Proces socjalizacji to proces kształtowania się osobowości, który zachodzi pod wpływem środowiska społecznego. Proces socjalizacji ma dla każsego czlowieka bardzo istotne znaczenie, a w wieku szkolnym, grupa rówieśnicza stanowi czynnik, który wywiera wpływ na przebieg socjalizacji. W czasie, kiedy pod względem społecznym i emocjonalnym staje się młody człowiek coraz mniej zależny od swojej rodziny, miejsce rodziny zajmują rówieśnicy.
Wybiera sobie określone towarzystwo przyjaciół. Zazwyczaj czyni to w taki sposób, aby osoby, które wybrał, prezentowały podobne postawy i przeżywały podobne uczucia. To sprawia, że dobrze się grupa dobrze się rozumie czuje się bezpiecznie. W tym gronie znajomych, jedni znajdują się nieustannie w centrum zainteresowania, a inni nie cieszą się zbyt dużym zainteresowaniem rówieśników lub znajdują się w ogóle poza kręgiem ich zainteresowania. Pozycja w grupie przyjaciół zależy m.in. od tego, na ile rozwinęły się w członkach grupy zdolnośści spostrzegania społecznego, tj. wnikliwego spostrzegania osób, ich zachowań, przekonań, postaw, cech. Zazwyczaj nastolatki nie lubią odstawać od innych. Dostosowują się więc do reguł i wymagań grupy, do której wchodzą, w przeciwnym bowiem razie mogą narazić się na zlekceważenie i wyśmianie przez pozostałych złonków grupy. Grupy nastolatków chętnie spędzają wspólnie czas wolny. Wpływ grupy na zachowanie się nastolatków jest bardzo duży. Być może ktoś czasem ma ochotę postąpić inaczej,to nie uczynią tego, bo nie chcą zostać wykluczeni. Spę-dzasz więc czas w taki sposób, jak tego życzy sobie grupa, do której przynależysz. W okresie dorastania akceptacja (lub odrzucenie) przez grupę rówieśniczą bardzo wyraźnie wpływa na rozwój i poziom samooceny.

DZIAŁANIA CHARAKTERYSTYCZNE DLA OKRESU DORASTANIA

Odkrycie i zaakceptowanie własnej płciowości. Realizacji tego zadania towarzyszą burzliwe zmiany hormonalne. Uzyskiwanie emocjonalnej niezależności od rodziców czy opiekunów. Relacje, jakie panują w domu stanowią wzorzec, na którym buduje wyobrażenia o swojej przyszłej roli małżeńskiej i rodzicielskiej. To jeszcze daleka przyszłość, ale już teraz dąży powoli do zachowania optymalnego dystansu w stosunku do swych rodziców.Jeśli nie zaczniesz się uczyć zachowywania tego dystansu w okresie dorastania, to później, kiedy będzie trzeba opuścić rodziców, czasem z dnia na dzień, może towarzyszyć poczucie winy z tego powodu, że ich opuszcza. Osiągnięcie emocjonalnej niezależności od Twych rodziców pozwoli w przyszłości zbudować udany związek małżeński i założyć szczęśliwą rodzinę.

Zagrożenia i patologie okresu dojrzewania

    Kryzys okresu dojrzewania przebiega w trzech fazach.
  1. Faza pierwsza charakteryzuje się tym, że rzeczywisty obraz człowieka, ściera się z oczekiwaniami, jakie ma on wobec siebie i jakie stawiają przed nim inni. Te starcia powodują napięcia dotyczące m.in. dojrzewania płciowego, rozwoju samoświadomości oraz stopniowego uniezależniania się od rodziny;
  2. Faza druga polega na tym, że nastolatek chce pozostać sobą, ale jednocześnie uniknąć powstających napięć, dlatego próbuje je jakoś znieść i załagodzić;
  3. W fazie trzeciej przekształca swoją dotychczasową osobowość, opanowuje nowe sposoby działania i radzenia sobie w życiu. Nie można też ukryć faktu, że w pięknym, ale i trudnym okresie dorastania, Harmonijnemu rozwojowi zagrażają pewne specyficzne utrudnienia, przeszkody czy wręcz pułapki.

Wagary

Nie każdemu uczniowi nauka przychodzi z taką samą łatwością. Znacznie trudniej jest uczyć się osobom przejawiającym jakąkolwiek formę niedostosowania społecznego. Dla nich jest to zabawa, a innym jest przykro i mają poczucie, że jesteś jakiś dziwny Złe relacje z rówieśnikami mogą spowodować, że niechętnie chodzą do szkoły i obniżają się ich wyniki w nauce. Ciągłe niepowodzenia w szkole budzą lęk przed reakcją nauczycieli. W efekcie prowadzi to do tzw. fobiii szkolnej, której bezpośrednim skutkiem stają się wagary, działania agresywne oraz wrogi stosunek do nauczycieli. Wagary są więc często efektem problemów w szkole, ale ich przyczyna może znajdywać się zarówno w szkole, jak i poza niż...

Oto lista najpowszechniejszych przyczyn wagarowania: napięcia psychiczne, brak poczucia bezpieczeństwa, ostre konflikty pomiędzy rodzicami (wywołujące brak poczucia bezpieczeństwa w domu), rozpad rodziny, poczucie obcości, stałe awantury, izolowanie się rodziców wobec otoczenia społecznego, w którym żyją, zamykanie się jedynie w kręgu rodziny, postawy rodziców przekazujące odmienne treści wychowawcze, niż te, które są przekazywane w szkole, nawarstwiające się niepowodzenia szkolne, osoba nauczyciela i sposób traktowania przez niego uczniów, stresogenne kontakty nawiązywane w klasie, podporządkowanie się jednostkom dążącym do przewodzenia i dominowania nad innymi itp. Wagary są złym mechanizmem obronnym, przez który usiłuje uczeń uciec od trudności, osiągnąć jakiś cel i zaspokoić swoje potrzeby psychiczne.

Szczególnie negatywne skutki wagarowania mogą się pojawić wówczas, gdy zawierasz się znajomości ze sprawiającymi dobre wrażenie, obcymi osobami, których zupełnie nie znasz i nie wiesz, czego możesz się po nich spodziewać. Początkowo sporadyczne wagary nie wydają się niczym złym "To tylko ciekawa przygoda a rodzice, jak zawsze, czepiają się nie wiadomo, o co." Pomimo takich myśli, lepiej jednak nie ryzykujować pójścia na wagary, bo nawet nie zauważysz,wiadomo kiedy przerodzą się włóczęgostwo, ucieczki z domu, drobne rozboje i kradzieże. Osoba postępująca w taki sposób, nie wróży sobie świetlanej kariery na przyszłość.

Uzależnienie od mediów, Internetu

W epoce komputerowej wydawać by się mogło, że Internet daje Ci ogromnie wiele możliwości. Niestety, poszerza się grono osób uzależnionych od Internetu. Problem ten dotyczy nie tylko pojedynczych osób, lecz staje się coraz bardziej powszechny, niezależnie od wieku uzależnionych. Uzależnienie cechuje się tym, że odczuwa się silną potrzebą korzystania ze źródła uzależnienia, z trudem kontroluje się swoje zachowanie (lub wcale). Przedkłada sie korzystanie z Internetu ponad inne zajęcia i zobowiązania (korzystaniem z Internetu zastępuje się kontakty z rodziną i znajomymi), zaniedbuje się w nauce. Można coraz dłużej przebywać przed komputerem bez odczuwania zmęczenia czy znudzenia. Natomiast w razie braku kontaktu z Internetem, bardzo realne staje się wystąpienie tzw. zespołu abstynenckiego, co przejawia się tym, że brak komputera to koniec świata. Wydaje Ci się, że nie może robić niczego innego, staje się siecioholikiem, brak dostępu do sieci sprawia, że źle się czuje, jest podenerwowany, a nawet agresywny.

Wiemy też, że w wielu grach komputerowych można natrafić na akty przemocy i sceny erotyczne,jest to szkodliwe dla prawidłowego psychicznego rozwoju. Specyficzną cechą gier komputerowych jest ich interaktywność: nie tylko patrzy się ale samemu odczuwa się i stosuje. Młody człowiek zamyka się w domu i zamiast się uczyć czy spotykać z innymi ludźmi, spędza życie z wirtualną rzeczywistością. Z drugiej jednak strony wiemy, że poprzez gry internetowe tworzą się wspólne grupy zainteresowań, a w przypadku niektórych, wręcz całe społeczności spotykające się na rozgrywkach i porozumiewające się przez Internet. Należywięc nauczyć się mądrze i roztropnie korzystać z Internetu i komputera.

Przynależność do sekt

Pojęcie sekty jest wieloznaczne. Często spotykamy się z wyjaśnieniem, że sekty to grupy religijne, które odłączyły się od danego Kościoła. Jeśli mówimy o sekcie destruktywnej, to mamy na myśli grupę, która niszczy swoich członków duchowo, psychicznie i fizycznie, tak jak to czynią np. sataniści. Pomimo niszczących psychikę i nie tylko, oddziaływań sekt, udaje się im pozyskiwać nowych członków przez stosowanie psychomanipulacji. W ten sposób sekta łamie podstawowe prawa człowieka, bo decyzję o tym, czy chce się należeć do jakiejś grupy, również sekty, każdy powinien podejmować w pełni świadomie.

Umiejętne ogłupienie kandydatów skłonnych przystąpić do sekty, uśpienie ich czujności i rozsądku czy wyszukiwanie takich osób, które są właśnie w trakcie poszukiwania odpowiedzi na życiowe pytania to znane sposoby werbowania do sekt. Pewne osoby łatwo ulegają złudzeniu, że w sekcie odnajdą odpowiedzi na istotne pytania i dzięki temu łatwo jest je zwerbować do sekty. Swój sukces sekty opierają między innymi na żerowaniu na ludzkich emocjach i niewystarczającej wiedzy jej nowo zwerbowanych członków. Nierozważna ucieczka przed samotnością, naiwność, łatwowierność, pochopność, lenistwo, nierozważne podejmowanie decyzji, brak krytycznego myślenia, to czynniki narażające w sposób szczególny nastolatków na zwerbowanie ich do sekty.

Dlaczego uczestnictwo w sektach może być bardzo niebezpieczne? Metody stosowane przez sekty są bardzo sprytne i głęboko nieetyczne. Wyróżnić tutaj możemy: różnego rodzaju techniki manipulacji stosowane przez członków sekt w celu pozyskania nowych członków, którzy mają być tak wytresowani, aby reagowali w określony sposób; kontrolę ich myśli, zachowań i uczuć; kształtowanie bezwzględnego posłuszeństwa w sferze materialnej i duchowej. Kiedy guru (przywódca) i członkowie sekty odpowiednio już "klienta" urobią, decydują za niego o tym, w co ma wierzyć, kogo słuchać, co robić ze swoim czasem i oszczędnościami, niezależnie od tego, jakie jest Twoje zdanie na ten temat. W większości sekt w celu zdobycia nowych członków przekazuje się nowo zwerbowanym tylko ściśle określone informacje, a inne się pomija lub zafałszowuje.

Opuszczenie sekty jest o wiele trudniejsze, niż wstąpienie do niej. Nie ma co się łudzić, że osobie, dzięki której można czerpać niezłe zyski, tak po prostu pozwoli się odejść. A jeśli nawet się to uda, to pojawia się kolejny problem konieczność przystosowania się do życia w rzeczywistym świecie a to, jak się okazuje, wcale nie jest takie łatwe.

Nadużywanie środków psychoaktywnych

Inna, coraz powszechniejsza pułapka okresu dojrzewania, to popularne wśród młodzieży picie piwa i innych rodzajów alkoholu oraz zażywanie środków halucynogennych. Prowadzi to do uzależnienia (alkoholizmu). Alkohol wprawia w odrętwienie układ nerwowy, uniemożliwiając mu prawidłowe spełnianie jego funkcji. Obniża też poziom świadomość i sprawia, że traci się kontakt z rzeczywistością. Zachowanie jest impulsywne, niestabilne i nieprzewidywalne. Właśnie dlatego picie alkoholu jest jedną z najczęstszych przyczyn łamania prawa przez nieletnich.

Dlaczego młodzi tak chętnie sięgają po alkohol, skoro jego skutki wcale nie są dobre? Oto kilka tego przyczyn: chcą być tacy, jak starsi lub niektórzy ich rówieśnicy, chcą udowodnić w ten sposób swoją dorosłość. Może to być również pozorna forma zmniejszania niepokoju lub przezwyciężania poczucia samotności. Negatywnego przykładu może również, niestety, dostarczać środowisko domowe, bo jeśli rodzice nadużywają alkoholu, to wówczas i dzieci skłonne są pójść w ich ślady.

Do menu strony

Przestępczość nieletnich

Młodsza młodzież popełnia mniej groźne przestępstwa, takie jak: ucieczki z domu, chodzenie na wagary, natomiast starsza nadużywa środków psychoaktywnych, dokonuje aktów wandalizmu. Zdarzają się też poważniejsze przestępstwa, związane z użyciem przemocy (napady rabunkowe, gwałty, zabójstwa), ale dotyczy to przeważnie osób, które mają około 18 lat lub więcej.

Prawdopodobieństwo wystąpienia zachowań przestępczych wśród młodzieży zwiększa się wówczas, gdy rodzice nie okazują wystarczająco dużo miłości dziecku, przejawiają zmienne wobec niego postawy, wprowadzają nadmierną dyscyplinę w domu. Ryzyko popełnienia czynów przestępczych jest też większe w rodzinach rozbitych i ubogich. Często bywa i tak, że młodzi przestępcy czują się pozbawieni czego (świat jest niesprawiedliwy, Jurek dostał od rodziców nową komórkę, a ja jeszcze nigdy nie miałem swojej. Trzeba tę niesprawiedliwość wyrównać), niepewni (Rodzice zawsze mówili, że nie wolno kraść, czy więc jest sens pakować się w tarapaty?), zuchwali (Nikt mi nie będzie podskakiwał, niech by tylko spróbował). Można zaobserwować także, że młodociani przestępcy są często nadpobudliwi i impulsywni. W ich życiu nie było osoby, która mogłaby im wpoić odpowiednie zasady moralne i stosowny system wartości oraz uznane społecznie formy zachowania. W większości przypadków przejawiają też niższy poziom inteligencji niż młodzież nieprzestępcza.

Zaburzenia w odżywianiu

Anoreksja dotyczy głównie dorastających dziewcząt i polega na dobrowolnym głodzeniu się, wywołanym uporczywą myślą: Jesteśm gruba. Prowadzi to do obsesji, anorektyczka przestaje prawie w ogóle jeść, albo je i prowokuje wymioty. Skutki anoreksji nie ograniczają się wyłącznie do zmian w fizycznym wyglądzie ciała. Anoreksja może do-prowadzić Cię do poważnego odwodnienia organizmu, niedożywienia, problemów związanych z układem pokarmowym i krwionośnym, zaniku miesiączki, a nawet śmierci. Anoreksję można leczyć, ale nie jest to proste i trwa dosyć długo. Jednym ze sposobów pomocy anorektycz-kom jest psychoterapia. Ma ona pomóc pacjentce wypracować sposoby rozwiązywania problemów, podnieść samoocenę i przekonać ją do czego, co w jej pojęciu wydaje się niemożliwe do osiągnięcia, a mianowicie do przeświadczenia, że tak naprawdę, to przecież nie jesteśm gruba. Zdarzają się różne przypadki anoreksji. Czasem do wyprowadzenia z anoreksji wystarczą tylko porady żywieniowe, a czasami konieczne staje się karmienie pacjentki dożylne lub sondą. Nie brzmi to zbyt ciekawie, ale może w ten sposób uchroni Cię od pochopnej decyzji o odchudzaniu się.

Jedni jedzą za mało, inni za dużo. Inny problem dotyczy m.in. osób chorych na bulimię. Polega ona na tym, że najpierw nadmiernie się objadaja, a następnie wywołują wymioty albo biegunkę i wtedy znowu mogą jeść. Bulimia pochodzi od greckiego słowa oznaczającego wołowy głód. Jeśli więc nie chcesz być jak krowa, to unikaj regularnego przejadania się.

Ryzykowne zachowania seksualne

W sytuacji coraz wcześniej inicjacji seksualnej, konieczne jest pogłębienie temat trzech głównych konsekwencji, jakie mogą w związku z tym wystąpić.są nimi: choroby weneryczne, ciąża oraz aborcja. Nie można nie zauważyć tego, że urodzenie dziecka przez niepełnoletniż dziewczynę powoduje zupełną zmianę jej życia. Nieoczekiwana ciąża stawia nastolatkę w sytuacji, w której ma się nagle wcielić w rolę matki, pomimo tego, że nie jest na to przygotowana. Najbliżsi młodej matki nie zawsze stanowią dla niej oparcie. Młodociani rodzice częstosąniemile widziani w swoim otoczeniu.

Dzieci młodocianych matek narażone są na wiele niebezpieczeństw. Zazwyczaj mają zbyt niską wagę urodzeniową oraz problemy z układem nerwowym. Sam poród w przypadku nastoletnich matek odbywa się często przedwcześnie i niesie ze sobą ryzyko powikłań około-i poporodowych. Im dziewczyna jest młodsza, tym większe jest ryzyko śmierci jej dziecka.

Statystyki pokazują, że w ciągu roku z grupy dorastających dziewcząt, które zaszły w ciążę, 45% postanawia dokonać aborcji. Ta decyzja z pewnością nie jest łatwa, lecz niektórym dziewczętom jeszcze trudniejsze wydaje się wychowanie dziecka. Tym bardziej, że rodzina i jej chłopak często ją nakłaniają do prostszego rozwiązania, czyli aborcji, a więc zabicia swojego dziecka. Ma to w dalszej perspektywie bardzo niekorzystny wpływ na fizyczne i psychiczne zdrowie kobiety. Aby uniknąć konieczności dokonywania takich wyborów, należy przemyśleć wcześniej swoje decyzje.

Osoby, które decydują się na wczesne współżycie seksualne na ogół nie mają stałego partnera, lecz dosyć często go zmieniają. Decydując się na współżycie seksualne, trzeba mieć świadomość, że choroby weneryczne stanowią realne zagrożenie! Rzeżączka, syfilis, chlamydia, wrzód weneryczny to tylko niektóre z chorób, które mogą Ci grozić, a ich lista jest znacznie dłuższa.są na niej również choroby wirusowe, takie jak żółtaczka typu B, opryszczka narządów płciowych, wirus braku odporności HIV. Sądzimy, że poddasz te fakty głębokiej refleksji. W nowoczesnym świecie swoboda seksualna stała się akceptowanym sposobem życia, ale widzimy równoczśenie, że przypadkowe współżycie seksualne prowadzi do zwiększania się liczby infekcji oraz poważnych zachorowań. Dlatego wiedza o tym, jak chronić siebie i partnera przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, jest szczególnie ważna.

Samobójstwa nastolatków

Samobójstwa stanowią drugą przyczynę śmierci osób w okresie dorastania, tuż po wypadkach drogowych. Samobójcy pochodzą z różnych środowisk społecznych, a otoczenie często nie wie o ich zamiarach. Mogą to być zarówno osoby, które chcą za wszelką ceną skupić na sobie uwagę, jak też i inne, cicho wołające w ten sposób o pomoc, których nikt nie dostrzega.

Decyzję o samobójstwie można też podjąć pod wpływem depresji. Wielu nastolatków przeżywa ciągłe poczucie bezwartościowości, zahamowania lub beznadziejności. Również alkohol i narkotyki często prowadzą do samobójstwa. Jeszcze innymi powodami tej tragedii mogą być: uczucie przytłoczenia, przeżywanie kryzysu, utrata ukochanej osoby. Wiele ofiar samobójstw to młode osoby odrzucane, niekochane, pozbawione uwagi. Zazwyczajsąto jednostki odrzucane przez najbliższe im otoczenie. Aby uniknąć młodocianych samobójstw należy dbać o poprawę relacji międzyludzkich, atmosfery wychowawczej w domu i szkole.

Znaczenie wspomagające mogą też mieć rodziny zastępcze, schroniska dla nieletnich, kliniki młodzieżowe. Warto zastanowić się nad powodami ryzykownych zachowań, podejmowanych przez młodzież w Twoim wieku. Okazuje się, że powodem tych zachowań często jest zagubienie istotnych wartości społecznych lub psychologicznych, np. brak akceptacji i szacunku rówieśników, wypracowania sobie własnej autonomii, niezależności i emocjonalnego odłączenia się od rodziców oraz innych autorytetów, nieUmiejętność radzenia sobie z lękiem i strachem przed niepowodzeniami, brak potwierdzenia swej dojrzałości. Zdaniem wielu psychologów,są to naturalne cele dorastania, ale trudności w ich osiąganiu mogą prowadzić do dramatycznych kroków. Należało by się zastanowić nad tym, czy nie można tych celów osiągnąć bez łamania prawa i dobrych obyczajów lub popadania w rozpacz i podejmowania dramatycznych, niekiedy nieodwracalnych, decyzji. Pamiętaj, że w całym kraju istnieje gęsta sieć Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych, w których z całą pewnością uzyskasz życzliwą, kompetentną, dyskretną pomoc i poradę we wszystkich swoich życiowych problemach.

Młodzi ludzie wybierają złe formy zachowania, ponieważ nie mają dostatecznie rozwiniętych umiejętności społecznych, a zatem nie dostrzegają właściwych dróg osiągnięcia ważnych dla nich życiowych celów. Najczęj najsłabiej uczący się uczniowie w klasie najczęściej sprawiają najwięcej kłopotów sobie i rodzicom oraz przysparzają problemów wychowawczych nauczycielom.są też najczęściej odrzucani przez rówieśników, a w domu nie zawsze otrzymują potrzebne im zainteresowanie i wsparcie. I w ten sposób to błędne koło zamyka się, ponieważ taka młodzież zostaje wchłonięta przez grupy rówieśnicze o podobnych wzorach przekonań i zachowania, najczęściej nie akceptowanych przez społeczeństwo.

Młody człowiek powinien nauczyć się racjonalnego rozwiązywania własne problemy oraz realizować zadania powierzane przez inne osoby w warunkach ryzyka, charakteryzujących środowisko pracy ludzi żyjących w XXI w. Szczególnie przydatne jednostkom podejmującym oraz rozwijającym aktywnośść zawodową w dynamicznie zmieniających się okolicznościach okazują się kompetencje ustawicznego uczenia się i samokształcenia.Sa one niezbędne wszystkim, aby nadążyć za gwałtownie następującymi, dokonującymi się nieustannie, głębokimi zmianami cywilizacyjnymi i społeczno-kulturowymi. Nalezy je zrozumieć, aby rozwijać z powodzeniem działalność zawodową, pomnażanie oraz kreowanie wartości, cenionych tak przez większość ludzi. Realizacja wartości napełnia ludzkie życie sensem. To kryterium przy wyborze szkoły pozwoli rozwijać się nie po to, aby odnosić sukcesy, lecz po to, żeby stać się człowiekiem wartościowym. Pomagają nastolatkowi w tym rodzice i pedagodzy, którzy wpajają przede wszystkim głęboki szacunek do innych ludzi. Gdy będzie młody człowiek wrażliwie reagował na ich potrzeby, a ponadto rozwinie kompetencje, dzięki którym Twoja praca czy jej efekty okażą się im niezbędne, niewątpliwie odniesie także osobisty sukces.

Kształtowanie się światopoglądu

Światopogląd to względnie trwały zespół sądów (często wartościujących), przekonań i opinii na temat otaczającego świata, które kształtują się wraz z Twoim rozwojem na podstawie zdobywanej przez Ciebie wiedzy i doświadczenia. Światopogląd więc to całokształt sądów na temat tego, co nas otacza. Aby można było powiedzieć, że ktoś ma światopogląd, musi być zdolny do podejmowania refleksji, formułowania opinii i podejmowania określonych decyzji. Zawiera on Twoje osobiste przekonania, z czego łatwo można wysnuć wniosek, że każdy ma swój, niepowtarzalny światopogląd. Budowa światopoglądu wymaga czasu i wewnętrznych, psychicznych przeobrażeń, pojawiających się w kolejnych fazach rozwojowych.
    Fazy te to:
  1. Faza identyfikacji: utożsamia się z zewnętrznymi wzorcami (np. „Imponuje mi postawa Anny Dymnej, będę się starała ją naśladować),
  2. Faza kosmiczna będąc w tej fazie rozwoju światopoglądu, można być jakiś czas oderwany od rzeczywistości i usilnie poszukiwać sensu życia. Przyklad: Janek! Przypaliłeś obiad woła mama. Sorry, mamo odpowiada Janek co tam obiad, w obliczu tego, że właśnie dzisiaj dowiedziałem się, że byt jest, a niebytu nie ma. Musiałem to sobie przemyśleć
  3. Faza dojrzałego sensu życia to etap, na którym odnalazł sens swego istnienia; teraz może wejść w dorosłe życie.
W życiu nastolatków ogromną rolę pełni wyobraźnia. Nie żyje sie tylko realną rzeczywistością ale tworzymy sobie różnego rodzaju wyobrażenia na temat świata i samego siebie. Można skonfrontować ze sobą te różnorodne spojrzenia na świat i w ten sposób uzyskujemy kilka różnych form światopoglądu.

12:00:00